Suiker

De oorsprong van suiker dateert ongeveer vijfentwintighonderd jaar geleden. En anders dan wellicht doet vermoeden, komt het oorspronkelijk uit Azië. Daar werd het voor het eerst gebruikt om sculpturen van te maken die vorstelijke banketten in paleizen moesten opsieren. Men at het dus niet. Dat kwam pas veel later. En voor de duidelijkheid, we hebben het hier over rietsuiker. Rietsuiker wint men uit suikerriet. Als je suikerriet vermaalt en vervolgens kookt en zeeft, dan krijg je zoet water. Dit proces van koken en zeven wordt meerdere malen herhaalt, totdat er een goedje overblijft dat wij kennen als rietsuiker. 

Een dubieuze katalysator

Vroeger werd in dit raffinageproces kalk gebruikt als katalysator. Kalk versnelt namelijk het proces van het vormen van suikerkristallen. Gruwelijk detail is dat de benodigde kalk destijds werd gewonnen uit botten. En niet alleen uit dierlijke, maar ook uit menselijke botten. Heel specifiek de botten van gesneuvelde militairen. Zo kostte de slag bij Waterloo in 1815 het leven aan tienduizenden militairen. Volgens historische bronnen verdwenen zo’n 20.000 lichamen in massagraven. Echter, bij opgravingen zijn nauwelijks menselijke resten teruggevonden. Volgens drie wetenschappers zijn de botten van mensen en paarden uit de massagraven bij Waterloo vanaf 1834 massaal verwerkt in de suikerindustrie (bron: NOS).

Wil je meer weten over de geschiedenis van suiker, kijk dan eens naar dit interessante artikel.

Toegevoegde suiker

Suiker is vandaag de dag niet meer weg te denken. Het is een spotgoedkope grondstof waar op wereldschaal belachelijk veel geld aan wordt verdiend. Maar de suikerindustrie heeft ook een keerzijde. En die is eerder bitter, dan zoet. Want om voldoende te kunnen verdienen aan suiker wordt het goedje zo langzamerhand overal aan toegevoegd. Pak maar eens een willekeurig product uit de supermarkt en dikke kans dat er suiker in zit. Wat dat betreft heeft de suikerindustrie slim ingespeeld op de menselijke voorkeur voor zoete smaken. Het grote nadeel van te veel suiker is echter dat het serieuze gezondheidsproblemen veroorzaakt. Dat zit zo.

Een stukje chemie

Suiker (officiële naam: sacharose) valt als voedingsmiddel onder de noemer koolhydraten. De belangrijkste functie van koolhydraten in onze voeding is het verschaffen van brandstof waar ons lijf energie van maakt. Geraffineerde suiker, ook wel tafelsuiker genoemd, is een zogenaamde disacharide. Deze disacharide is opgebouwd uit twee monosachariden. Een sacharosemolecuul bestaat uit één molecuul druivensuiker (glucose) en één molecuul vruchtensuiker (fructose) die op atoomniveau met elkaar verbonden zijn. Glucose is de zuivere brandstof die ons lijf gebruikt om op celniveau energie van te maken. Fructose moet, om als brandstof te kunnen dienen, eerst afgebroken worden tot glucose. Dit proces vindt plaats in de lever en vertoont opvallend veel overeenkomsten met het afbraakproces van alcohol. 

Niet-alcoholische leververvetting

Net als bij alcohol kan je lever maar een beperkte hoeveelheid fructose omzetten in glucose. Krijg je te veel suiker en daarmee te veel fructose binnen, dan wordt maar een deel omgezet in glucose. Het andere deel wordt opgeslagen als vet. Dit noem je leververvetting. Gelukkig is leververvetting een omkeerbaar proces wat betekent dat de vetstapeling verdwijnt als de oorzaak wordt weggenomen. Leververvetting veroorzaakt doorgaans weinig of geen klachten. Echter, aanhoudende leververvetting kan overgaan in leverontsteking. 

Twintig tot dertig procent van de mensen met zogenaamde niet-alcoholische leververvetting ontwikkelt leverontsteking. Ook deze leverontsteking veroorzaakt in het begin niet of nauwelijks klachten. Als er klachten zoals vermoeidheid, gewichtsverlies en spierzwakte optreden, is de ziekte vaak al ver gevorderd en heeft zich in de meeste gevallen levercirrose ontwikkeld. Dit is een onomkeerbaar ziektebeeld waarbij de lever ernstig beschadigd raakt en niet meer goed kan functioneren. Bovendien is levercirrose een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van leverkanker. 

Onderzoek naar de rol van fructose 

Momenteel loopt er een onderzoek om te bepalen welke rol fructose speelt in het ontstaan van niet-alcoholische leververvetting. De belangrijkste vraag die men wil beantwoorden is of fructose de grote boosdoener is of dat een heel klein beetje fructose er misschien voor zorgt dat de lever glucose opneemt en opslaat als vet. Wat het resultaat van dit onderzoek ook mag zijn, te veel suiker lijkt hoe dan ook een bijzonder slecht idee als je waarde hecht aan een goede gezondheid.

Niet-alcoholische leververvetting als gevolg van overconsumptie van suiker zie je overigens niet aan de buitenkant. Met andere woorden je kunt een gezonde BMI en middelomtrek hebben terwijl er tegelijkertijd sprake is van leververvetting. En het mag duidelijk zijn dat de leververvetting hoegenaamd nog sneller gaat als er sprake is van zowel overconsumptie van suiker als van alcohol. 

Suikerlobby

De suikerindustrie is een machtige industrie met een buitengewoon machtige lobby. We menen altijd dat de tabakslobby veel invloed uitoefent, maar onderschat de suikerlobby niet. Van de suikerindustrie is bekend dat ze wetenschappelijk onderzoek naar de vermeende schadelijke rol van vetten in onze voeding heeft gefinancierd. Vet zou een verschrikkelijke dikmaker zijn en een groot risico op overgewicht en hart- en vaatziekten kunnen veroorzaken. Inmiddels is wel duidelijk dat die rol veel meer door suiker dan door vet wordt gespeeld. De suikerindustrie heeft echter jarenlang de aandacht op slinkse wijze weten af te leiden.

Vloeibaar versus vast

In een recente blog heb ik een ander schadelijk effect van de overconsumptie van suiker beschreven, namelijk insulineresistentie. Inmiddels is ook duidelijk geworden dat de manier waarop men suiker consumeert ook nog een belangrijke factor is in de schade die het kan aanrichten. Zo lijkt suiker die men in vloeibare vorm consumeert, bijvoorbeeld suikerhoudende frisdranken, vruchtensappen, chocolademelk en yoghurtdrankjes, meer kwaad te kunnen dan suikers in vaste voedingsmiddelen. Dus als je je gezondheid een grote dienst wilt bewijzen, dan houd je het bij water, koffie en thee. Die laatste twee dan uiteraard zonder suiker. Zelf drink ik ook graag kombucha. Dat is gefermenteerde groene thee. Tijdens de fermentatie zijn de aanvankelijke suikers omgezet in zuren. 

Tenslotte

Om zo min mogelijk toegevoegde suiker binnen te krijgen ben ik heel kritisch op wat ik eet. Zo veel mogelijk verse en onbewerkte producten en zo min mogelijk koek en snoep. En als ik een keer een potje of een pakje gebruik, dan kijk ik eerst hoeveel suiker erin zit. Zo kwam ik er deze week achter dat er in de gele curry van Koh Thai maar liefst 19 procent suiker zit. In de gele curry van Fairtrade Original zit slechts 2 procent suiker en dit betreft bovendien geen toegevoegde suiker. Bij de gele curry van Koh Thai is suiker het tweede ingrediënt na water. Voor je gezondheid loont het echt de moeite om eens wat vaker op de achterkant van verpakkingen te kijken en producten onderling te vergelijken.