Verkiezingstijd

Het is verkiezingstijd. Toen ik afgelopen week het dorp inreed kwam ik op meerdere plekken de ‘aanplakbiljetten’ van de diverse politieke partijen tegen. Nou ja, van aanplakbiljetten kun je natuurlijk niet meer spreken. Het is een stalen frame waarin een doek is opgespannen waarop alle politieke partijen waar je op kunt stemmen zijn afgebeeld. Sinds enkele jaren verrijst dit bouwwerk steevast in verkiezingstijd op de vaste plekken binnen onze gemeente. Voorheen betrof het een houten bord waar papieren aanplakbiljetten op werden geplakt. Best wel duurzaam als je er over nadenkt. 

De keuze is reuze

Wat me het meest opvalt van dat doek waar de politieke partijen op staan afgebeeld? Dat het er zo gigantisch veel zijn. En dan moet je je bedenken dat lang niet alle politieke partijen die deelnemen zijn afgebeeld. Voor de Tweede Kamerverkiezingen zijn namelijk maar liefst zeventig partijen ingeschreven. Dat wil overigens niet zeggen dat alle zeventig partijen ook daadwerkelijk meedoen met de verkiezingen. In 2021 waren er negenentachtig partijnamen geregistreerd. Hiervan deden er uiteindelijk zevenendertig mee met de verkiezingen. Zeventien partijen behaalden toen één of meerdere zetels. 

Coalitie

Kortom, er is opnieuw genoeg te kiezen in deze verkiezingstijd. Maar of dat nou zo positief is vraag ik me wel een beetje af. In een democratie is het natuurlijk heel mooi dat burgers veel keuze hebben. Zo kunnen de meeste kiesgerechtigden een politieke partij vinden waar ze zich bij ‘thuisvoelen’. Maar ik vraag me af of zoveel keus wel zinvol is. Want ook al hebben we nu heel veel keus, als straks de stemmen zijn geteld moet er een coalitie worden gesmeed. Het is namelijk al heel lang niet meer zo dat één of twee partijen samen een meerderheid halen. In de afgelopen twee kabinetten bestond de coalitie uit vier partijen. De vraag is hoeveel partijen er na de komende verkiezingen nodig zijn voor een meerderheid. En krijgen we dan weer zo’n ellenlange formatieperiode?

Beeldvorming

De veelheid aan politieke partijen die in deze verkiezingstijd een gooi naar de macht doen is duizelingwekkend groot. Maar ik vind het ergens ook wel heel kenmerkend voor onze huidige samenleving. In de huidige tijd zijn er kennelijk niet een handjevol belangrijke waarden die de verschillende groepen in de maatschappij verbindt. We zoeken allemaal naar die ene partij waarvan we verwachten dat die onze belangen het best vertegenwoordigt. Het aantal politieke partijen waar we uit kunnen kiezen doet me denken aan de enorme keuze die we hebben bij het (online) shoppen. Maar hebben we echt zoveel keuze of is dat vooral de beeldvorming die ons doet geloven dat we veel keuze hebben?

Stabiliteit

Wat dat betreft is het Amerikaanse kiesstelsel een stuk overzichtelijker. Er zijn slechts twee partijen, de Republican Party en de Democrats. Die eenvoud heeft echter ook een hele grote keerzijde. Met slechts twee partijen is de polarisatie namelijk nog veel groter dan bij ons. Waar de ene partij voorstander van is daar is de andere partij tegenstander van en vice versa. Dat maakt ook dat er behoorlijk wordt getornd aan de stabiliteit van het land als er een politieke machtswisseling plaats vindt. Daar hebben wij in Nederland eigenlijk weinig last van. Dat zou heel anders zijn als er in Nederland één partij was die de meerderheid van de stemmen behaalde. 

Denk je eens in dat in de afgelopen vier kabinetten Rutte de VVD in absolute zin de grootste was. Er hoefde dan geen coalitie te worden gesmeed. Hoe zou Nederland er nu uit hebben gezien als dat het geval was geweest? Na vier kabinetten met de VVD als grootste partij zijn de schandalen niet van de lucht. Stel je eens voor wat er gebeurd was als er geen coalitie was geweest maar de VVD alleenheerser. In die zin is ons versnipperde politieke landschap een ‘blessing in disguise’.

Stemgedrag versus verkiezingsprogramma

In verkiezingstijd worden door politieke partijen prachtige beloftes gedaan waarvan er zelden veel bewaarheid worden. Dat is vooral te danken aan ons politieke systeem waarbij voortdurend door politieke partijen water bij de wijn moet worden gedaan. Het lijkt me dan ook slimmer om je politieke voorkeur niet te laten afhangen van al die beloftes. Je kunt volgens mij veel beter kijken naar wat de partij van jouw voorkeur de afgelopen kabinetsperiode heeft gepresteerd. Of duik eens in het stemgedrag van politieke partijen op onderwerpen die jij heel belangrijk vindt. Op die manier leer je meer over waar een politieke partij voor staat dan als je afgaat op het verkiezingsprogramma. Want dat is toch vooral een wensenlijstje waarvan het meeste nooit iets terecht komt.

Terugkijken

In die zin moet er aan het invullen van een stemwijzer ook niet zoveel waarde worden gehecht. Want ook een stemwijzer is een weergave van het wensenlijstje van een politieke partij. Het zegt niets over in hoeverre ze in het verleden in staat zijn gebleken om die wensen te realiseren. Kortom, kijk eens wat verder dan je neus lang is. Laat je niet verblinden door prachtige verkiezingsbeloftes en flitsende promo’s in de media. Kijk eens terug. Behaalde rendementen in het verleden bieden geen garantie voor de toekomst, maar het geeft wel een indicatie waar een politieke partij toe in staat is.