Kansen
Wat bepaalt je kansen in het leven. De algemene consensus is dat het er terdege toe doet waar je wieg heeft gestaan. Kinderen kopiëren het gedrag van hun ouders en als ze oud genoeg zijn proberen ze daar hun eigen draai aan te geven. Hoe was jouw situatie toen je opgroeide? Had je twee ouders die jou allebei omringden met aandacht, zorg en liefde? Was er voldoende brood op de plank? Droeg je schone kleren zonder gaten? Of was er misschien sprake van ziekte en/of armoede in jouw gezin? Zat je bij een sportclub? Had je muziekles?
Kansen werken transgenerationeel
Jouw kansen in het leven zijn voor een groot gedeelte afhankelijk van de kansen die jouw ouders kregen toen ze opgroeiden. Mijn ouders groeiden beide op in grote gezinnen van respectievelijk tien en twaalf kinderen. Niet in een rijtjeswoning in een stad of dorp, maar op een boerderij. Na de middelbare school hebben mijn ouders beide vervolgopleidingen gedaan. Mijn moeder werd apothekersassistente, mijn vader sociaal cultureel werker. Mijn zus heeft ergotherapie en PABO gestudeerd. Ikzelf werd verpleegkundige en gezondheidswetenschapper. We wonen beide niet in een rijtjeshuis in stad of dorp, maar in een verbouwde boerderij in het buitengebied.
Sparen
Mijn zus heeft vroeger geturnd en klarinetles gehad. Ik legde het door mijn geringe lengte sportief volledig af tegen mijn leeftijdsgenoten maar heb na het behalen van mijn zwemdiploma’s jarenlang een abonnement op het zwembad gehad. Van orgelles stapte ik al vrij snel over naar pianoles. In navolging van mijn ouders krijgen onze eigen kinderen ook muziekles. De oudste speelt dwarsfluit en de jongste piano. Zij groeien op in het buitengebied op een verbouwde boerderij. Een riante woning met veel ruimte. Zowel binnen als buiten de woning. Vanaf het moment dat ze geboren zijn sparen mijn vrouw en ik voor hun toekomst. Als ze straks volwassen zijn hebben ze een aardig zakcentje dat ze kunnen gebruiken naar eigen goeddunken. Dat kan zijn voor een studie, een eerste woning, een reis om de wereld of bijvoorbeeld als startkapitaal voor een eigen onderneming.
De oneerlijkheid van kansen
Mijn ouders hadden meer kansen dan hun eigen ouders. Wij hebben meer kansen dan onze ouders. En onze kinderen krijgen meer kansen dan wij. Maar kansen zijn helaas niet eerlijk verdeeld in deze wereld. Hoe anders was het geweest als wij een andere huidskleur hadden gehad. Een niet Nederlands klinkende achternaam. Als we na de middelbare school geen vervolgopleiding hadden kunnen doen omdat daar geen geld voor was. Of als we waren opgegroeid in een klein, slecht geïsoleerde flatwoning met schimmel- en vochtproblemen. Als onze ouders beiden rookten. Of als mijn vader of moeder een alcoholprobleem had. Als we niet met liefde maar met de harde hand waren grootgebracht.
Armoede
De politiek heeft de mond vol van kansengelijkheid en bestaanszekerheid, maar hoe realiseer je dat? Dat begint er mijns inziens mee om mensen in gelijke gevallen gelijk te behandelen. Maar ik vrees dat het institutioneel racisme dat ten grondslag lag aan de toeslagenaffaire in het huidige politieke klimaat niet met wortel en tak zal worden uitgeroeid. Sterker nog, dat neemt vermoedelijk eerder toe dan af. En wat te denken van armoede. Mensen die in armoede leven hebben significant minder kansen op een gelukkig en gezond leven dan mensen die niet in armoede leven. Armoede betekent niet alleen dat je te weinig geld hebt om van rond te komen. Armoede heeft directe en indirecte gevolgen voor verschillende levensgebieden.
Mensen in armoede of mensen die net rond kunnen komen ervaren als gevolg van hun financiële sores vaak torenhoge chronische stress. Chronische stress is een killer. Zowel direct als indirect. Direct, omdat lichaam en geest niet zijn toegerust om langdurig heel veel stress te ervaren. Indirect, omdat stress ook desastreuze gevolgen heeft voor iemands leefstijl. Je moet dan naast het consumptiepatroon (eten, drinken, roken, drugs) denken aan sporten en bewegen, relaxen en slapen. Armoede kan op al deze gebieden een negatief effect hebben. En dan hebben we het nog niet eens over het geringe perspectief en gebrek aan zingeving dat mensen in armoede ook nog kunnen ervaren.
Hoop
Kortom, als je mensen echt wil helpen om gezond en gelukkig te laten zijn, moet je mijns inziens eerst en vooral iets doen aan wat ze te besteden hebben. En dat bestaansminimum moet het mogelijk maken om gezonde keuzes te maken boven ongezonde keuzes. Als je maar veertig euro per week te besteden hebt aan eten en drinken en je bent bovendien verslaafd aan roken, dan blijft er bitter weinig over om een volwaardig voedingspatroon van te realiseren. En ga dan niet iemand goedbedoeld eerst van het roken af proberen te helpen, want dat levert alleen maar nog meer stress op, als de rest van de situatie hetzelfde blijft. Er moet eerst geld bij. Geld en begeleiding.
Mensen moeten in hun kracht worden gezet. Mensen moet het gevoel terug worden gegeven dat ze weer greep op hun leven krijgen. Een nieuw perspectief. Veel mensen in armoede hebben de hoop op een beter leven allang opgegeven. Die hoop is echter allesbepalend. Zonder hoop zijn kansen waardeloos.