Gezondheidsduur
Heb je wel eens van het begrip gezondheidsduur gehoord? Het lijkt een beetje op de veel gebruikte term levensduur. Echter, waar het bij levensduur gaat om hoe lang je leeft, draait het bij gezondheidsduur om de tijd die je daarvan daadwerkelijk gezond bent. We worden met z’n allen steeds ouder, maar voor veel mensen geldt dat de extra gewonnen jaren vaak jaren met ziekte zijn. Met andere woorden, het feit dat we ouder worden zegt op zichzelf niet zoveel over onze kwaliteit van leven.
Armoede in relatie tot gezondheidsduur
Er is bovendien een groot verschil tussen de mensen die het financieel goed en mensen die het financieel slecht hebben. Qua levensduur schilt dat zo’n zeven jaar. Mensen die het financieel proberen te overleven leven gemiddeld zeven jaar korter dan mensen die niet elk dubbeltje hoeven om te draaien. Daar bovenop heeft deze laatste groep mensen niet alleen een kortere levensduur, maar ook een kortere gezondheidsduur. Oftewel, van het korter aantal jaren dat ze leven, leven ze ook nog eens meer jaren met ziekte. Armoede is dus zowel een negatieve voorspeller van iemands levensduur als van iemands gezondheidsduur.
Armoedecijfers
Mensen die in armoede leven, dat waren in 2023 ongeveer 540 duizend mensen in Nederland (bron: CBS/SCP/Nibud), hebben een beperkt budget om aan de dagelijkse boodschappen te besteden. Als ruim 80 procent van de aanbiedingen in supermarkten dan ook nog eens bestaat uit aanbiedingen voor ongezonde producten, dan helpen we mensen in armoede niet bepaald een handje om hun gezondheidsduur en hun levensduur te verbeteren. En dan heb ik het alleen nog maar over het aanbod in de supermarkten. Hoe zit het met het aanbod van de Voedselbank of Mini Manna? Als dergelijke initiatieven een afspiegeling van de samenleving (lees: supermarkten) zijn, dan worden mensen in armoede daar ook niet veel beter van. Of het zo is weet ik niet, want ik heb er nog nooit gebruik van gemaakt.
Stress
Het leven is zwaar en het vlees is zwak. De tijd waarin we leven is vervuld met onzekerheden. Het stressniveau van veel mensen is hierdoor gestegen. En aanhoudende stress wakkert onze behoefte aan vet en zoet eten aan. Dat heb ik niet verzonnen, dat is biologisch bepaald. Mensen in armoede hebben constant stress. Die stress verslechtert op biologische wijze hun eetpatroon en wakkert bovendien verslavingsgedrag aan. Toen ik nog wijkverpleegkundige was kwam ik veel bij mensen thuis. Ook nu kom ik als vrijwilliger nog bij mensen thuis, zij het in een compleet andere hoedanigheid. Wat mij altijd opvalt is dat mensen die het zich eigenlijk niet kunnen permitteren de meest verstokte rokers zijn.
Overleven
Maar zeg nou zelf, als je weinig hebt om (voor) te leven, wat zou jij dan doen? Hoe maak je de constante strijd om te overleven nog enigszins dragelijk? Roken, drinken en lekker (maar slecht) eten verzachten de pijn van het bestaan. Dat helpt voor de korte termijn, maar op de lange termijn verkort het de gezondheidsduur aanzienlijk. Maar mensen in armoede hebben over het algemeen geen boodschap aan de lange termijn. Die moeten dagelijks zien te overleven.
Keuzevrijheid?
We leven in een liberaal land waar keuzevrijheid een groot goed is. Maar echte keuzevrijheid bestaat alleen voor mensen met geld. We zijn in Nederland wars van betutteling. Ik bepaal immers zelf hoe ik mijn leven leef. Maar zien we dan niet hoe kwetsbare groepen in ons land compleet de dupe worden van deze houding? Dat ziet toch iedereen? Waarom kijken we er dan massaal voor weg? Waarom pakken we problemen niet bij de wortel aan?
Kosten
Stel je voor dat de eerdergenoemde 540 duizend mensen uit de armoede worden getrokken en gemiddeld zeven jaar langer leven. Heb je enig idee wat dat kost? Veel mensen die nu in armoede leven halen de pensioenleeftijd niet en krijgen dus nooit AOW. Maar wat nou als die mensen allemaal een stuk gezonder zouden leven? Een simpel rekensommetje leert dat dit de Nederlandse staat een slordige 8,5 miljard euro per jaar extra aan uit te keren AOW kan kosten. Dat is op dit moment 1,84% van de totale overheidsuitgaven.
Opbrengsten
Als 540 duizend mensen niet langer in armoede leven dan is de kans dat ze door ziekte uit het arbeidsproces vallen veel kleiner. Stel nou dat de verlenging van de gezondheidsduur maakt dat ze gemiddeld zeven jaar langer kunnen doorwerken. Dan levert dat de Nederlandse staat ongeveer net zoveel op als de extra kosten die ze maakt voor AOW-uitkeringen. Waarom hechten we in Nederland meer aan keuzevrijheid en het voorkomen van overheidsbemoeienis als we weten dat we kwetsbare groepen hiermee het perspectief op een menswaardig bestaan onthouden?
Onder druk
Op dit moment heeft in Nederland meer dan de helft van de bevolking overgewicht. En overgewicht is een goede voorspeller voor tal van aandoeningen en ziekten op de lange termijn. Oftewel, de gezondheidsduur van meer dan de helft van de Nederlandse bevolking staat ernstig onder druk. Een op de twee mensen maakt keuzes die ertoe kunnen leiden dat ze een aanzienlijk aantal jaren afsnoepen van de tijd dat ze over een goede gezondheid beschikken. Maar maken al die mensen wel echt een keuze? Of denken ze alleen dat ze keuzevrijheid hebben?
Aandeelhoudersbelang
Ik denk dat laatste. We worden massaal een rad voor ogen gedraaid door Big Food, Big Tech, Big Pharma en Big Money. Deze industrieën hebben zichzelf ten doel gesteld om over onze ruggen zoveel mogelijk winst te maken. Ze doen echter alsof ze onze algemene belangen behartigen. De waarheid is dat ze vooral de belangen behartigen van een kleine minderheid. De aandeelhouders. Waar het echter ingewikkeld wordt is dat onze pensioenfondsen grootaandeelhouder zijn in deze industrieën. Oftewel, de inkomsten van onze pensioenfondsen komt voor het grootste deel (70 tot 80 procent) uit beleggingsopbrengsten. Slecht 20 tot 30 procent komt uit betaalde pensioenpremie.
Oudedagsvoorziening
Kortom, een groot deel van het geld dat nodig is om ons van een inkomen te voorzien als we met pensioen zijn is afhankelijk van de winsten uit Big Food, Big Tech, Big Pharma en Big Money. Met andere woorden, het kapitalisme zorgt voor onze oude dag. Wat blijft erover van onze pensioenen als door een complete systeemwijziging de opbrengsten van deze grote industrieën in elkaar donderen? Oftewel, moeten we niet eerst een goed en betaalbaar alternatief voor onze oudedagsvoorziening bedenken, wil het aanpakken van Big Food, Big Tech, Big Pharma en Big Money ook maar enige kans van slagen hebben?