Wat is macht?

Wat is macht? We hebben daar allemaal wel een bepaald beeld bij, maar wat is macht nou echt? Is het iets positiefs, iets negatiefs of is macht neutraal? Wie hebben er veel macht en wie weinig? Wat is het machtigste wapen in onze moderne tijd? Vragen waar ik in deze blog een antwoord op probeer te vinden. Persoonlijk vind ik macht aan de ene kant ontzettend intrigerend, maar aan de andere kant ook zwaar verontrustend. Dat laatste heeft vooral te maken met de mate waarin macht wordt misbruikt.

Dit zegt het woordenboek over macht:

macht (de; v(m); meervoud: machten)

1. vermogen: bij machte zijn in staat; de macht over het stuur verliezen het voertuig dat je bestuurt, niet meer onder controle hebben; boven je macht werken (a) werken met de handen boven je hoofd; (b) iets doen waarvoor je eigenlijk niet capabel bent;
2. sterkte, kracht;
3. wettelijke bevoegdheid: hiertoe heb ik geen macht;
4. mogelijkheid om dingen te laten gebeuren zoals je wilt; = invloed, betekenis: de macht van de VS;
5. persoon of zaak die macht heeft; leger, overheid, mogendheid, staat; een hogere macht bovenaards wezen of principe dat de kosmos op bep. wijze regeert en het lot van de mens; bepaalt; landmacht, luchtmacht; grootmacht, supermacht;
6. (rekenkunde) product van twee of meer gelijke factoren: de tweedemacht van 8 is 64.

(Bron: VanDale)

Allereerst wil ik even inzoomen op de derde betekenis van macht. Macht als wettelijke bevoegdheid. In onze parlementaire democratie werken we met de scheiding van machten, ook wel de trias politica genoemd. We onderscheiden de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechtsprekende macht. Het belangrijkste doel van de scheiding van machten is dat er niet te veel macht bij één persoon of een kleine groep komt te liggen. Dit moet in beginsel machtsmisbruik en corruptie voorkomen.

Monarchie versus republiek

Nederland is weliswaar een monarchie met de koning als staatshoofd, maar de macht van ons staatshoofd is in wettelijke zin buitengewoon beperkt. Hoe anders is dit als we naar bijvoorbeeld de Verenigde Staten kijken. Ook in de VS is sprake van een democratie. Maar de VS is geen monarchie, maar een republiek. Dus geen koning als staatshoofd, maar een president. In de VS geldt ook een scheiding van machten, echter heeft de president daar vergaande wettelijke bevoegdheden. Hij kan namelijk per decreet regeren. En hij doet dat ook ruimschoots door verschillende situaties in de VS tot noodsituatie te verklaren. Op die manier vergroot de president van de VS zijn macht en stelt hij het parlement gedeeltelijk buiten werking.

Geld = macht

Macht komt van oudsher mensen met geld toe en dat is nog steeds het geval. Neem nou bijvoorbeeld Elon Musk. De rijkste man ter wereld koopt het sociale mediaplatform X (voorheen Twitter) en heeft de contentmoderatie zodanig aangepast dat er nu ernstige zorgen zijn over de toename van desinformatie en haatzaaiende content. Maar geld is beslist niet het enige machtsmiddel. Een andere belangrijke manier om macht (lees: invloed) uit te oefenen is via aandacht. Social media platforms hebben een gigantische hoeveelheid influencers opgeleverd. Deze influencers bespelen met hun uitspraken de publieke opinie en maken daarnaast doorgaans heel veel reclame. Ze vestigen de aandacht op zichzelf door het najagen van hypes en hysterie om op die manier een groeiend aantal volgers te pleasen. Uiteraard zijn er ook influencers die content creëren vanuit ideologische motieven. Meestal genereert dit type influencer (aanvankelijk) geen reclame-inkomsten.

Power to the people

Maar weet je waar de werkelijke macht ligt? Bij het volk. Al die mensen die niet alles voor zoete koek aannemen, maar zelf nadenken en kritische vragen blijven stellen. Die afgaan op de feiten en niet alleen op het gevoel, de onderbuik. Bij mensen die geen last hebben van FOMO en hun halve leven niet op sociale media slijten. Mensen die hun mond nog open durven te doen om een ongemakkelijke waarheid te verkondigen. Die tegen de stroom in durven te roeien, ook als dat zwaar en ongemakkelijk is. Als die mensen zich verenigen, dan ontstaat er een beweging die machtiger is dan om het even welke tech-miljardair, president of influencer.

De vraag is alleen hoe je zoveel mensen bij elkaar kunt brengen. Wat is daarvoor nodig? Nog een pandemie? Een globale financiële crisis? Of toch een Derde Wereldoorlog? Of werkt het ook als er één of meerdere leiders met een positief verhaal opstaan. Leiders die positieve krachten kunnen ontketenen en onze samenleving een stap verder kunnen brengen. Gaan we in Nederland door met de politiek van de voorbije jaren of slaan we een nieuwe bladzijde om? Als we door blijven gaan met datgene te doen wat we altijd deden, dan krijgen we alleen maar meer van wat we al hadden. Langzaam brokkelt onze samenleving dan af.

De macht om te veranderen

Het is tijd voor een nieuw geluid. Tijd voor meer democratie. Blijf niet machteloos toekijken hoe de conservatieve krachten in onze maatschappij stilstand en achteruitgang veroorzaken. Durf te dromen! Kies voor vooruitgang! Denk na over wat je werkelijk wilt voor jezelf, je kinderen en kleinkinderen. Waar ben jij tevreden mee? Wat is echt belangrijk? Veel geld en aanzien of een leefbare planeet waar we naar elkaar om blijven zien? Jij hebt de macht om het vanaf nu anders te doen. Het is een kwestie van de eerste stap zetten…

[engelse versie]