Vergankelijkheid
Begin van deze maand werden mijn schoonouders op pijnlijke wijze geconfronteerd met de vergankelijkheid van het leven. Hun bovenbuurvrouw, waar ze heel dik mee bevriend waren, werd plotseling uit het leven weggerukt. Deze blog draag ik op aan ‘oma’ Elly. En aan mijn schoonouders die nu wel een extra steuntje in de rug kunnen gebruiken. Er is letterlijk een groot gat geslagen in hun leven. Deze week waren ze even bij ons en de pijn van hun verlies was nog heel erg vers en bijna tastbaar.
Lief
Wij, mijn vrouw, kinderen en ikzelf, hebben ‘oma’ Elly leren kennen via mijn schoonouders. En het eerste wat mij bij opkomt als ik aan haar denk is de warmte en de hartelijkheid die ze uitstraalde. Zelden ben ik een vrouw tegengekomen waarbij de liefde voor de mensen om haar heen zo van haar afspatte. Naar onze kinderen gedroeg ze zich als was ze hun oma. Super attent en altijd vol belangstelling. Een paar jaar geleden is ze zelfs met mijn schoonouders bij ons op bezoek geweest en nam ze kadootjes voor de kinderen mee. Zo lief! Ze is eenentachtig geworden.
Een opening naar de wereld
Mijn schoonouders hopen dit jaar de leeftijd van tachtig en respectievelijk vijfenzeventig te halen. Toen ik een relatie met mijn vrouw kreeg waren ze net verhuisd van een groot koopappartement naar een huurappartement. Op die manier plukten ze de vruchten van de overwaarde die ze hadden opgebouwd en konden ze ook hun (klein)kinderen daarin laten delen. Bovendien verhuisden ze heel bewust naar een appartement op de begane grond. Van een gloednieuw complex welteverstaan. Een hoekappartement met veel glas en een tuin rondom. Iets wat ze in hun vorige appartement toch wel gemist hadden. Die tuin is letterlijk een opening naar de wereld om hun heen geworden.
Afscheid en verlies
De leeftijd van mijn schoonouders maakt dat ze steeds vaker met de vergankelijkheid van het leven worden geconfronteerd. Beide komen uit grote gezinnen en broers en zussen zijn nog allemaal in leven. Maar van beide kanten begint het zo langzamerhand wel aardig te piepen en te kraken. De dood van hun lieve bovenbuurvrouw liet ze zien dat het zomaar, zonder aankondiging vooraf, afgelopen kan zijn. Het besef dat je je in een levensfase bevindt waarin afscheid en verlies een grotere rol gaan spelen, moet voor veel mensen een pijnlijk besef zijn.
Zonder angst
Het besef, dat het moment waarop mijn ouders en mijn schoonouders er niet meer zullen zijn voortdurend dichter bij komt, daalt bij mij ook steeds meer in. Aan de ene kant stemt me dat treurig. Niet eens zozeer omdat ik bang ben dat ik dat verlies niet kan dragen. Maar vooral omdat ik mijn kinderen dat leed wil besparen. Dat dat niet kan weet ik natuurlijk maar al te goed. Maar toch. Zo nu en dan probeer ik mijn kinderen er al wel een beetje op voor te bereiden. Niet heel specifiek, maar meer in het algemeen. De dood maakt nu eenmaal een onlosmakelijk deel uit van het leven. Ik vind het belangrijk dat onze kinderen zonder angst met die wetenschap opgroeien.
Onbestaanbaar
Dus als ik het met de kinderen heb over de vergankelijkheid van het leven, dan probeer ik ze uit te leggen dat we allemaal deel uitmaken van de oneindige kringloop van het leven. Alles wat leeft, sterft op een dag en vergaat tot stof. De bijbelse uitspraak ‘uit stof ben je geboren en tot stof zul je wederkeren’ vind ik op de één of andere manier eigenlijk heel geruststellend. Niet vanwege het feitelijk proces dat aan deze kringloop ten grondslag ligt. Maar vanwege het feit dat het altijd zo geweest is en het altijd zo zal blijven. Stel je toch eens voor dat iedere plant, dier en mens als het er eenmaal is nooit sterft. Dat is onbestaanbaar. Het leven hier op aarde kan alleen bestaan vanwege onze sterfelijkheid. Het leven kan niet zonder de dood.
Een nieuw begin
Het antoniem (tegengestelde) van ‘vergankelijkheid’ is ‘eeuwigheid’. Maar waarom bestaat er een antoniem voor ‘vergankelijkheid’ als de dood, in de belevenis van veel mensen, het einde betekent. Als je goed kijkt naar de kringloop van het leven dan betekent de dood helemaal niet het einde. In fysieke zin is de dood namelijk gekoppeld aan een nieuw begin. Als je sterft, keer je terug naar het stof waar je ooit uit bent ontstaan en dat wordt weer opgenomen door de aarde. En vanuit die aarde ontstaat vervolgens weer nieuw leven. Fysiek gezien heeft het leven dus absoluut eeuwigheidswaarde. Alleen de vorm van dat leven verandert voortdurend.
Bewustzijn
Mensen die gelovig zijn geloven in een leven na dit leven. Maar je hoeft volgens mij helemaal niet gelovig te zijn om te ervaren dat het leven niet ophoudt na één cyclus. Het vernieuwt zichzelf voortdurend. Dat is de natuur. Wat voor mij echter nog wel een grote puzzel blijft is wat er met ons bewustzijn gebeurt als we sterven. Als de dood in fysieke zin niet het einde maar een nieuw begin betekent, geldt dat dan ook voor ons bewustzijn? Is ons bewustzijn onlosmakelijk verbonden aan onze fysieke vorm of staat het er los van?
Er zijn wetenschappers die stellen dat bewustzijn een functie van de hersenen is. Daarnaast bestaan er verschillende metafysische standpunten ten aanzien van het bewustzijn. Zolang de wetenschap geen eensluidend antwoord heeft op de vragen die betrekking hebben op het ontstaan en de werking van ons bewustzijn zullen we het zelf moeten invullen. Mijn invulling is dat als het fysieke leven eeuwig is, dat dat wellicht ook wel voor ons bewustzijn geldt. Mijn gedachten en daaraan gekoppeld mijn emoties zijn begrensd in tijd en ruimte. Maar dat geldt volgens mij niet voor mijn bewustzijn. Ik kan dat uitleggen. Het is een soort ‘weten’.
Verlies en gemis
Zo bezien is vergankelijkheid te beschouwen als iets dat vooral geldt voor de vorm van het leven op aarde. Die vorm verandert namelijk voortdurend. Er kan immers gewisseld worden tussen planten, dieren en mensen. Zoals het leven niet zonder de dood kan, bestaan mijns inziens de begrippen vergankelijkheid en eeuwigheid ook niet los van elkaar. De dood van een dierbare leidt onherroepelijk tot gemis. Maar of je de dood van een dierbare als een verlies ervaart, dat is een hele persoonlijke kwestie en afhankelijk van hoe je er zelf in staat. Met de dood verliest een dierbare zijn/haar huidige vorm, maar wellicht niet meer dan dat. Wie zal het zeggen?