Dood

Ik ga dood. Dat is de enige zekerheid die ik heb gekregen vanaf het moment dat ik werd geboren. Wanneer ik dood ga weet ik niet. Voor zover ik weet ben ik gezond van lijf en leden en kan ik bij wijze van spreken nog wel een halve eeuw mee. Misschien zelfs nog wel langer. Maar dat ik dood ga, dat staat vast. Er is nog een heleboel niet bekend over onze soort, de mensheid, maar dat we sterfelijk zijn in ieder geval wel. In deze blog wil ik wat meer inzoomen op de dood en welke plek de dood heeft in de samenleving in het algemeen en in mijn persoonlijke leven in het bijzonder. 

Om met dat laatste te beginnen, ik heb relatief weinig ervaring met de dood. Althans, met de dood van heel dichtbij. Mijn ouders en schoonouders zijn nog allemaal in leven. Mijn grootouders van beide kanten leven echter niet meer. In 2014 overleed mijn oma van vaders kant als laatste van de vier. Had zij nog geleefd, dan was zij maart jongstleden 102 geworden. Naast mijn grootouders zijn er ook al enkele ooms en tantes door de jaren heen de familie ontvallen. De jongste herinnering die ik heb aan een ingrijpend overlijden binnen de familie was toen op 13 december 1986 mijn opa van vaders kant overleed aan de gevolgen van longkanker. Ik heb mijn opa steeds zieker zien worden en ik vond het als kind erg ingrijpend om dat van zo dichtbij mee te maken. 

Herinneringen

Ik herinner me nog een moment dat opa en oma een keer bij ons op bezoek waren en dat mijn opa zich toen, voor de grap, tegen me aan liet vallen. Hoewel grappig bedoeld joeg hij me daarmee de stuipen op het lijf. Een nog intensere schrikreactie kreeg ik toen we afscheid van opa gingen nemen toen hij overleden was. Hij lag opgebaard in zijn kist en de kist stond in een soort koel-unit. Die koel-unit was een rechthoekige, afgesloten box met een glazen plaat aan de bovenkant.

In mijn kinderlijke onschuld had ik verwacht dat opa gewoon in een open kist lag opgebaard. Omringt door bloemen. Ik, klein van stuk, kon opa alleen zien als ik naast de koel-unit ging staan. Alleen dan kon ik opa zien liggen aan de andere kant van de glazen plaat. De onverwachte confrontatie met mijn dode opa was voor mij een hele heftige ervaring en dat beeld heeft mij nog nachtenlang achtervolgt. 

Een jaar later overleed ten gevolge van een noodlottige ongeval een oud klasgenootje van de basisschool. Ik zat in de brugklas en weet het nog als de dag van gisteren. Van een ander klasgenootje hoorde ik dat zij een schedelbasisfractuur had opgelopen. Nu was er een paar maanden eerder een kennis van ons aangereden op een kruising dicht bij ons in de buurt. Die jongen had toen ook een schedelbasisfractuur. Ondanks dat hij behoorlijk in de kreukels lag en sindsdien beperkt is, heeft hij het ongeval overleefd. Dus mijn eerste gedachte was dat mijn voormalige klasgenootje het ook wel zou redden. De schok was dan ook erg groot toen ze na een aantal dagen in coma toch overleed. Ik ben weliswaar naar haar uitvaart geweest, maar ik had niet de moed om in het mortuarium afscheid van haar te nemen. 

De dood in mijn loopbaan

In mijn professionele loopbaan als verpleegkundige ben ik meerdere malen aanwezig geweest bij het overlijden van patiënten. Dat heb ik nooit eng of moeilijk gevonden. Wat moeilijk was is het verdriet van de nabestaanden. Dat snijdt door je hart. Ik herinner me in het bijzonder een patiënt in de thuiszorg met een hersentumor. De patiënt was een moeder van twee kinderen, een jongen en een meisje, die maar een paar jaar jonger waren dan ik. Op zulke momenten grijpen de emoties je flink bij de keel. En je kunt nog zo’n goede opleiding tot verpleegkundige hebben gevolgd, daar word je niet op voorbereid. Daar moet je op dat moment zo goed en zo kwaad als het gaat mee zien te dealen. En in het solistisch beroep van wijkverpleegkundige was dat op zulke momenten soms best wel eens lastig. 

Wat mijzelf betreft. Ik ben niet bang voor de dood. Daar ben ik waarschijnlijk te nuchter voor. Wat ik echter wel fascinerend vind is dat de dood nog maar heel weinig ruimte krijgt in onze huidige samenleving. Sterker nog, onze gezondheidszorg is er in mijn ogen vooral op gericht om de dood zo lang mogelijk uit te stellen. Dat vind ik heel bijzonder. Maar soms ook een beetje pijnlijk. Ik vraag me af of we niet een beetje te ver zijn doorgeslagen met het behandelen van ziekten die niet met het leven verenigbaar zijn. 

Balans tussen kwaliteit en kwantiteit

Hoe bepaal je als mens met een terminale ziekte de juiste balans tussen de kwaliteit van leven en de kwantiteit (het aantal extra dagen, weken, maanden,…). Dat doe je uiteraard in samenspraak met je behandeld arts. Die arts vertegenwoordigt in mijn ogen het leven. Maar wie vertegenwoordigt bij een dergelijke afweging de dood? Zou het niet veel eerlijker zijn als ook de dood een woordvoerder zou hebben? Sommige mensen vinden weliswaar steun in de woorden van een geestelijk verzorger. Maar in deze seculiere samenleving zijn die bijna op één hand te tellen. 

Ik ga dood. En jij ook. Wanneer dat gaat gebeuren? Wie zal het zeggen. Maar ik vind het wel een prettige gedachte dat als het mijn tijd is, dat ik er dan klaar voor ben. En volgens mij kun je dat alleen maar realiseren als je je bewust bent van je eigen sterfelijkheid. Ik stop de dood niet weg, maar ik zoek hem ook niet op. Ik probeer zo gezond mogelijk te leven. Dat is een hele bewuste keuze sinds ik kinderen heb. Ik wil een goed voorbeeld voor ze zijn. Het neveneffect van een gezonde leefstijl is bovendien dat ik het risico op het voortijdig verlaten van dit strijdtoneel minimaliseer.

Vragen en disclaimer

Ben jij eigenlijk bang voor de dood? En praat je daar wel eens met iemand over? Of ben je meer het type van de kop in het zand steken als het om je eigen sterfelijkheid gaat? Vind je dit een ongemakkelijke blog? Of roept het andere emoties bij je op? Laat hieronder gerust je reactie achter.

Even een korte disclaimer tot besluit. De jaartallen en leeftijden die ik in deze blog noem zijn geput uit mijn herinnering. Mijn herinneringen zijn niet allemaal per definitie feilloos accuraat.

Nog niet uitgelezen? Vorige week schreef ik een veelbekeken blog over ‘Emoties‘.