Een leuk leven

Heeft iemand jou ooit wel eens gevraagd of je een leuk leven hebt? Als je er over nadenkt is het een hele voor de hand liggende vraag om in een bepaalde sociale context aan elkaar te stellen. Nu bedoel ik niet dat je een wildvreemde met deze vraag moet overvallen. Geen idee hoe iemand zou reageren. In de tijd waarin we leven riskeer je een flinke uitbrander of misschien zelfs wel een klap voor je kanis. Immers, we dulden het maar matig als iemand onverwacht zo dichtbij komt. Maar in familierelaties of binnen je vriendenkring is het natuurlijk helemaal niet zo’n rare vraag om van tijd tot tijd aan elkaar te stellen. Toch?

Herinneringen

Heb je een leuk leven? Als je deze vraag aan iemand stelt, welk antwoord verwacht je dan? Verwacht je dat iemand op dat moment zijn hele leven overziet en met jou deelt of dat een leuk leven is? En wat maakt eigenlijk of je een leuk leven hebt? Ik ervaar steeds sterker dat ik die vraag niet kan beantwoorden door achterom of vooruit te kijken. Zoals dat gaat in het leven kent ook dat van mij de nodige ups en downs. Maar ik vind het schier onmogelijk om op basis van al mijn ervaringen in het verleden mijn leven te kwalificeren als leuk. Het voelt eerlijk gezegd ook compleet zinloos. Want waar kijk je dan naar terug? Het enige dat is overgebleven van de afgelopen vijftig jaar zijn herinneringen. En naarmate de tijd verstrijkt vervagen veel herinneringen of kleur ik ze anders in. 

Beleefdheidsvraag

Kortom, terugkijkend op mijn leven vind ik het lastig om die vraag te beantwoorden. En bovendien is het de vraag wat je met het antwoord kunt. Of wat een ander met het antwoord kan. Het is voor mij een beetje een vraag in de categorie van ‘hoe is het met je?’. Eigenlijk net zo’n doodnormale vraag. Een vraag die je volgens mij beter aan jezelf kunt stellen dan aan een ander. Het standaard antwoord op deze vraag kennen we namelijk allemaal maar al te goed. In de Nederlandse taal is deze vraag voor mijn gevoel niet veel meer dan een beleefdheidsvraag. Een vorm van begroeting. De vraag impliceert doorgaans niet dat je daarmee de ruimte biedt om iemands complete ziel en zaligheid aan te horen.

In Amerika, waar de mensen over het algemeen iets minder direct schijnen te zijn dan hier, doen ze dat anders. Daar is een van de standaard begroetingen het veelgehoorde ‘What’s Up?’. Feitelijk vraag je daarmee niet aan iemand hoe het met hem gaat maar wat er aan de hand is. Het standaard antwoord op die vraag is dan ook ‘Nothing much’. Als je in Nederland echt wil weten hoe het met iemand gaat, dan is het vragen naar hoe het met hem gaat niet de meest succesvolle vraag om te stellen. Maar wat vraag je dan wel? Vragen hoe het met iemand gaat is een maatschappelijk geaccepteerde beleefdheidsvorm. Vragen om of iemand een leuk leven heeft suggereert dat je op zoek bent naar een smeuïg verhaal.

Rapportcijfer

Stel dat ik iemand die ik goed ken deze vraag stel. Dan ben ik persoonlijk in eerste instantie niet zozeer benieuwd naar het concrete antwoord. Wat ik vooral graag wil weten is hoe iemand zijn leven kwalificeert. Wat maakt dat mensen deze vraag bevestigend danwel ontkennend voor zichzelf beantwoorden? Welke criteria hanteren we op basis waarvan we bijvoorbeeld een rapportcijfer kunnen toekennen aan ons eigen leven? En hoe doen we dat dan? Gaan we af op herinneringen die we hebben aan de dingen die we hebben meegemaakt? En hoeveel gewicht legt het moment waarop je de vraag stelt in de waagschaal?

Omstandigheden

Als je het mij vraagt leven we in heel veel opzichten in een moeilijke tijd. Ons voortbestaan als soort wordt letterlijk bedreigd. Welke rol spelen de omstandigheden waarin we leven als je wordt gevraagd of je een leuk leven hebt? Stel dat ik deze vraag stel aan iemand die ongewild in armoede leeft. Kun je een leuk leven hebben als je in armoede leeft? En hoe zit het met gezondheid? Kun je een leuk leven hebben als je chronisch ziek bent? Hoe beïnvloeden de doemscenario’s zoals verlies van biodiversiteit, klimaatverandering en almaar groeiende ongelijkheid hoe mensen in het leven staan?

Een ding staat vast

Ik maak mij grote zorgen over hoe we er als mensheid voor staan. Maar ik ben een realist. Vanaf het moment dat we geboren worden staat een ding vast. We zullen vroeg of laat sterven. Als je de periode dat we niet leven, dus voor onze geboorte en na onze dood, vergelijkt met de periode dat we leven, dan blijft er eigenlijk helemaal niets over. Zo bezien kun je jezelf dus de vraag stellen of we niet veel te veel waarde hechten aan ons leven? Hoe belangrijk is het dat we een leuk leven hebben als alles overziend ons leven, in tijd en ruimte, geen ene mallemoer voorstelt? 

Dient ons leven hier op aarde een hoger doel? Of heeft Darwin echt gelijk met zijn stelling dat het bestaan van de mensheid niets meer en niets minder is dan een evolutionair ongelukje? Hoe het ook zij, laten we er met elkaar het beste maar van maken. Je weet immers nooit waar het nog goed voor kan zijn.

Gelukkig Nieuwjaar!

PS: nog niet uitgelezen? Ik heb ook het afgelopen jaar elke week weer een blog gepubliceerd, dus er is genoeg keuze. Klik hier voor het overzicht.